استاندارد ISO 3834 چیست؟

استانداردهای سری ISO3834 تحت عنوان کلی الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی مواد فلزی توسط کمیته فنی ISO/TC 44 تدوین و ابلاغ شده است. استاندارد ISO 3834 الزامات کلی یک سیستم مدیریت برای دسترسی به کیفیت مناسب جوش را ارایه می کند.

اجرای استاندارد ISO 3834 درچه شرکتهای الزام شده؟

استاندارد ISO 3834 در هر شرکتی که عملیات جوشکاری ذوبی انجام می دهد قابل پیاده سازی است. در پی اجباری شدن استاندارد های سری ISIRI –ISO 3834 ( الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی محصولات فلزی ) از طرف شورای عالی استاندارد و صدور ابلاغیه مربوط به آن در مورخ 7/1/91 از طرف نهاد ریاست جمهوری به کلیه وزرات خانه ها ، نهادها و سازمانهای مربوطه (مبنی بر الزامی بودن استقرار استاندارد ISO 3834 ) ، کلیه شرکتهای پیمانکاری ، سازندگان اسکلت فلزی ، مخازن تحت فشار ، شرکتهای خودرو سازی ، صنایع دفاعی ، صنایع دریایی و کلیه تولید کنندگانی که به نحوی از انحاء فرآیند جوشکاری ذوبی در محصول نهایی آنها به کار گرفته شده است ، موظف خواهند شد نسبت به استقرار استاندارد مذکور و دریافت تاییدات مربوطه از سازمان ملی استاندارد و یا ارگانهای مورد تایید آن سازمان اقدام نمایند .

وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران نیز اجرای استاندارد ISO 3834را برای شرکت های پیمانکاری که در جریان اجرای پروژه اقدام به جوشکاری ذوبی می نمایند مانند شرکت های پیمانکار و مشاور احداث خطوط لوله نفت و گاز ، شرکت های اجرا کننده پایپینگ (Piping ) شرکت های مشاور پیمانکار نصب تجهیزات پالایشگاهی و شرکت های ارائه کننده خدمات نگهداری و تعمیرات تجهیزات، تاسیسات پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و مراکز انتقال نفت و گاز پتروشیمی و غیره الزام کرده است. و برای شرکت در مناقصات باید استاندارد ISO 3834 در شرکت پیاده سازی شده باشد و شرکت دارای گواهینامه ISO 3834 باشد.

به منظور اجرای حرفه ای استاندارد ISO3834 وزارت نفت و شرکت های تابعه نظیر شرکت ملی گاز به تعدادی از شرکت ها مجوز ارایه آموزش، مشاوره استقرار استاندارد و نیز صدور گواهینامه ISO 3834 داده است . شرکت آریا آزمون صنعت دارنده رتبه یک صلاحیت در زمینه ارائه خدمات آموزشی و بازرسی جوش از سازمان ملی استاندارد و دارنده صلاحیت ارایه آموزش و مشاوه استقرار ISO 3834 از شرکت ملی نفت وگاز ایران جهت ارتقای دانش فنی مخاطبین و تسریع و تسهیل در امر پیاده سازی و استقرار این استاندارد در شرکتها و سازمانهای متقاضی دریافت گواهینامه ISO 3834 ، اقدام به برگزاری دوره های آموزشی و ارائه خدمات مشاوره ای در خصوص استقرار و پیاده سازی این استاندارد نموده است .

بخش های استاندارد ISO 3834 چیست؟

استانداردهای سری ایزو 3834 به طور کلی دارای 6 بخش به شرح ذیل می باشد:

• استاندارد ISO 3834-1 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی مواد فلزی- قسمت اول معیاری برای انتخاب سطح مناسب الزامات کیفیتی
• استاندارد ISO 3834-2 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی مواد فلزی – قسمت دوم الزامات کیفیتی جامع
• استاندارد ISO3834-3 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی مواد فلزی – قسمت سوم الزامات کیفیتی استاندارد
• استاندارد ISO 3834-4 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی – قسمت چهارم الزامات کیفیتی ابتدائی
• استاندارد ISO 3834-5 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی – قسمت پنجم مستنداتی که برای ادعای انطباق با الزامات کیفیتی استاندارد های ISO3834-2،ISO3834-3 و ISO3834-4 پیروی از آنها لازم است.
• استاندارد ISO 3834-6 الزامات کیفیتی جوشکاری ذوبی- قسمت ششم راهنمایی استقرار استانداردهای ISO3834

کدام استاندارد سری استاندارد ISO 3834 می بایست در شرکت ها اجرا شود؟

استاندارد ISO3834 دارای سه سطح کیفیتی می باشد که سطح مورد نیاز استاندارد ISO 3834 بر اساس ریسک و اهمیت محصول و فرآیندهای جوشکاری تعیین می شود . شرکت ها باید یکی از این سه سطح استاندارد ISO 3834-2 یا استاندارد ISO 3834-3 یا استاندارد ISO 3834-4 را برای استفاده خود برای کیفیت جوش تعیین کنند.

برای انتخاب سطح استاندارد ISO3834 می بایست از معیارهای ذیل برای تصمیم گیری استفاده کرد:

• اهمیت مسئله ایمنی و اهمیت پایانی محصولات و هزینه های مربوطه
• پیچیدگی ساخت و فرآیندهای مربوطه
• طیف و محدوده محصولات تولید شده
• گستره ای که امکان وقوع اشکالات متالوژیکی وجود دارد.
• طیف مواد گوناگون مورد استفاده در جوشکاری
• ریسکها و تنوع ایرادات و عدم انطباق های ساخت که بر عملکرد و انتظارات از محصول تاثیر می گذارد.

موارد فوق باید با توجه به دو موضوع بسیار مهم و بحرانی عملیات جوش یعنی ایمنی محصولات و نحوه بارگزاری در حین بهره برداری محصول تحلیل گردد. هرچه اهمیت و ایمنی محصول و هزینه های ناشی از اجرای نامناسب آن در حین ساخت و بهره برداری افزایش یابد می باید سطح کیفی بالاتری برای طرح ریزی و پیاده سازی استانداردISO3834 مورد استفاده قرار گیرد.

معمولا وزارت نفت، شرکت گاز و یا وزارت نیرو و سایر کارفرمایان در مناقصات سطح مورد قبول خود را شامل استاندارد ISO 3834-2 ، استاندارد ISO 3834-3 یا استاندارد ISO 3834-4 در اسناد مناقصه اعلام می کنند اما اگر این سطح اعلام نشده باشد شرکت باید با توجه به موارد فوق سطح الزامات را تعیین و پیاده سازی نماید.

شرکت های مشاور و پیمانکار نفت، گاز و پتروشیمی عموماً اقدام به پیاده سازی و اخذ گواهینامه ایزو 9001 می نمایند . استاندارد ISO 3834 مکمل استاندارد ISO 9001 در حوزه فعالیت شرکت هایی است که جوشکاری ذوبی بخشی از فعالیت های آنها می باشد.

مزایای پیاده سازی و استقرار ISO3834

• داشتن یک نگرش سیستماتیک برای کنترل عملیات جوش به عنوان یک فرآیند ویژه
• ایجاد اطمینان از رعایت الزامات کیفی در موقع اجرای عملیات جوشکاری
• امکان تعریف سطح الزامات کیفی فرآیند جوشکاری با توجه به ریسک محصولات و الزامات کارفرما
• مستندسازی مناسب فرآیندهای جوشکاری
• استاندارد ایزو 3834 باعث کنترل ریسک های متالوژیکی فرآیند جوشکاری می شود.
• ایزو 3834 برای اخذ استاندارد محصول در مواقعی که جوشکاری در کیفیت و ایمنی محصول نقش عمده ای دارد، الزام می باشد..
• ایجاد یک طرح برای کنترل عملیات جوشکاری با اجرای استاندارد ISO 3834
• استاندارد ISO 3834 تاکید بر پیشگیری از نقص در جوشکاری ذوبی و در نتیجه کاهش هزینه ها و زمان اجرا دارد
• اجرای استاندارد ISO 3834 باعث کاهش ریسکها موقع استفاده از محصولات می شود.
• افزایش اطمینان از کیفیت محصولات جوشکاری شده
• افزایش اطمینان از زمان تحویل قید شده در قرارداد
• افزایش اعتبار و قدرت رقابت شرکت در داخل و خارج از کشور
• افزایش سطح کیفی و صلاحیت تامین کنندگان قطعات و مجموعه های جوشکاری شده
• کارایی بیشتر فعالیت های مرتبط با جوشکاری از مهندسی و تامین تا اجرا
• کاهش هزینه های حاصل از دوباره کاری، ضایعات و خسارات
• کاهش هزینه های حاصل از خرابی ناگهانی تجهیزات
• کاهش هزینه های بازرسی رکن سومThird Party

مراحل پیاده سازی استاندارد ISO 3834 چیست؟

برای پیاده سازی و اخذ گواهینامه ISO 3834 اولین گام انتخاب استاندارد مبنا برای پیاده سازی می باشد.

در گام بعدی متقاضی باید یک شرکت آموزشی تائید شده استاندارد ISO 3834 مانند شرکت آریا آزمون صنعت را انتخاب نموده و بعد از عقد قرارداد کار وارد فاز اجرایی می شود این مجموعه تجارب موفقی نیز در زمینه آموزش استاندارد ISO3834 در شرکت های مختلف به شرح ذیل داشته است :

• شرکت ایران خودرو دیزل
• شرکت ماموت
• شرکت لوله و پوشش سلفچگان
• شرکت فرایند انرژی اطلس
• شرکت بالار نصب
• شرکت ماشین های دوار جنوب
• شرکت گاز شیراز
• شرکت گاز سمنان
• شرکت طرح و ساخت بینا
• شرکت طوس هنگام
• مرکز مدیریت صنایع ( پیمانکاران شرکت گاز استان فارس)

مراحل اجرای قرارداد ( تعهدات طرفین):

• ارائه آموزش استاندارد مذکور به کلیه پرسنل مرتبط به تشخیص مشاور و کارفرما
• تهیه و ارائه لیست آموزشهای تخصصی و تکمیلی مورد نیاز پرسنل پس از ارزیابی اولیه
• آموزش مستند سازی سیستم شامل موارد زیر:
  • آموزش تهیه روش اجرایی بازنگری الزامات فنی جوشکاری
  • آموزش بروز آوری روش اجرایی کنترل خدمات تامین کنندگان در خصوص فعالیت های جوشکاری
  • آموزش تدوین روش اجرایی احراز صلاحیت جوشکاران و اپراتور های جوشکاری و هماهنگ کننده جوشکاری ونظارت بر اجرای روش های مذکور
  • آموزش تدوین روش اجرایی احراز صلاحیت بازرسان جوش شامل پرسنل مرتبط با بازرسی های غیر مخرب( NDT personel)
  • آموزش تدوین روش اجرایی صلاحیت تجهیزات – نصب و نگهداری آنها
  • آموزش تدوین روش اجرایی طرحریزی جوشکاری شامل تهیه برنامه جوشکاری دستورالعمل های جوشکاری و تایید صلاحیت دستورالعمل های مذکور.
  • آموزش تدوین روش اجرایی مرتبط با مواد مصرفی جوش
  • آموزش تدوین روش های اجرایی عملیات حرارتی پس از جوشکاری در صورت نیاز.
  • آموزش تدوین روش های اجرایی بازرسی قبل – حین و پس از جوشکاری شامل تست های غیر مخرب
  • آموزش روش اجرایی کنترل محصول نامنطبق و اقدام اصلاحی
  • آموزش تدوین روش های اجرایی کالیبراسیون و شناسایی و ردیابی
  • آموزش تهیه چک لیست ارزیابی استاندارد

یادآوری: آموزش کلیه موارد فوق بر اساس استاندارد های تکمیلی ISO 3834 انجام خواهد پذیرفت.

• اجرای سیستم توسط سازمان و نظارت بر اجرا توسط مشاور
• ارائه آموزش در خصوص چگونگی ممیزی داخلی به پرسنل مرتبط
• انجام یک دوره آموزشی ممیزی داخلی در سازمان و تشخیص نقاط ضعف سازمان توسط موسسه
• انجام یک دوره آموزشی بازنگری سیستم در سازمان و بررسی و رفع عیوب موجود در سازمان

چه مستنداتی برای پیاده سازی استاندارد ISO 3834 لازم است؟

عموما استاندارد ISO 3834 وجود یکسری مستندات را الزام می کند که به دو دسته مستندات سیستمی و فنی تقسیم می شود.

الف) استاندارد ISO 3834 دستورالعمل ها و مستندات فنی شامل Work Instructions که شرح فرآیند جوشکاری را مشخص می کند شامل:

• شرح نقش( فعالیت ها، مسئولیت ها، اختیار، هماهنگ کننده جوشکاری)
• شرح جابجایی مواد جوشکاری و فلزات پایه
• شرح چگونگی انجام آزمایشها و دستورالعمل های جوشکاری
• شرح چگونگی انجام تائید صلاحیت جوشکار

ب) سابقه ها Records گزارش فعالیت ها و اقدامات انجام شده در جوشکاری مانند:

• سابقه تایید دستورالعمل جوشکاری از طریق انجام آزمایش PQR
• سابقه تایید شایستگی جوشکار و آزمون های او
• سابقه انجام جوشکاری

ج) گواهینامه ها و تایید عملیات جوشکاری شامل:

• گواهینامه مربوط به تائید شایستگی جوشکار
• گزارشات آزمایش مواد

مستندات سیستمی در استاندارد ISO 3834 حداقل شامل:

الف) روش کنترل مدارک

ب) روش کنترل سوابق

می باشد .

استاندارد ایزو 3834 به نوعی در بند 6 استاندارد به ساختار مدیریت کیفیتی شبیه استاندارد ISO 9001 ویرایش 2008 اشاره میکند. در قسمت 6 استاندارد ایزو 3834 نیز اشاره مستقیمی به فرآیندهای مورد نیاز این استاندارد و نیازهای آن می نماید.

بیان الزامات کیفی برای فرایندهای جوشکاری از اهمیت ويژه‌اي برخوردار است زیرا از کیفیت این فرایندها نمی توان به سادگی اطمینان حاصل کرد و به همین دلیل است که در ISO 9000، این فرایندها تحت عنوان فرایندهای خاص نامیده می‌شوند. واضح است که از طریق بازرسی محصول، حتی با گرانترین و دقیق ترین روشهای آزمون غیر مخرب، نمی‌توان کیفیت محصول را بهبود داد، بلکه برای اطمینان از سلامت محصول و عاری از مشکل بودن آن در حین تولید و سرویس‌دهی، ضروری است که در مراحل مختلف ساخت، از مرحله طراحی، انتخاب مواد، ساخت و بازرسی بعدی کنترل صورت پذیرد.

شرکت های واجد شرایط دریافت استاندارد ISO 3834:

• شرکت های سازنده سازه های جوشی چه در سایت و چه در محل کارخانه
• پیمانکاران تعمیر و نگهداری
• سازندگان محصول جوشی
• کارگاه های جوشکاری که تحت سیستم مدیریت کیفیت واحد فعالیت می کنند
• و آنهایی که خود محصول جوشکاری شده ندارند اما مشاورند یا درگیر طراحی جوش، بازبینی الزامات تکنیکی و شایستگی پیمانکاران فرعی و...

الزامات کیفی جامع استاندارد ایزو 3834 ISO 3834

بازنگری الزامات Review of Requirements

این بند بازنگری استانداردهای محصول، استانداردهای تکمیلی، الزامات قانونی جهت استخراج الزامات فنی تولید محصول و بررسی توانمندی های سازنده جهت برآوردن الزامات فوق را پوشش می دهد.

بازنگری فنی Technical Review

در این بند از استاندارد ایزو 3834 | ISO 3834 نکات فنی، از ویژگی های مواد پایه تا بازرسی نهایی، که باید مورد توجه قرار گیرد، را بیان می دارد.

پیمانکاری Sub-Contracting

این بند به بیان وظایف سازنده و پیمانکار فرعی (در صورت وجود) جهت رعایت الزامات این استاندارد می پردازد.

جوشکاران و متصدیان دستگاه های جوشکاری Welders & Welding Operators

این بند به بیان الزاماتی که جهت احراز صلاحیت جوشکاران و متصدیان دستگاه های جوشکاری ضروری است، می پردازد.

کارکنان هماهنگ کننده فعالیت های جوشکاری Welding Coordination Personnel

یکی از اصلی ترین الزامات استاندارد ایزو 3834 ISO 3834 انتخاب و انتصاب هماهنگ کننده فعالیت های جوشکاری است. این شخص مسئولیت تمامی فعالیت های مرتبط با جوشکاری در رابطه با محصول مورد نظر را بر عهده داشته و کلیه کارهای مرتبط می بایست با اطلاع و تحت نظارت وی انجام شود. شرح وظایف این فرد در استاندارد ایزو 14731 | ISO 14731 بیان شده است.

کارکنان بازرسی و آزمون Inspection & Testing Personnel

این بند از استاندارد ایزو 3834 ISO 3834 به بیان الزامات و مراجع اصلی جهت تایید صلاحیت کارکنان بازرسی و آزمون های غیرمخرب NDT می پردازد.

تجهیزات تولید و آزمایش Production & Testing Equipment

این بند به تشریح تجهیزات مورد نیاز و الزامات مربوط به شرح، نگهداری و کالیبراسیون تجهیزات مرتبط با جوشکاری می پردازد.

برنامه ریزی تولید Production Planning

این بند به بیان حداقل الزامات طرح تولید مانند ویژگی ها و ترتیب ساخت، خصوصیات و ترتیب جوشکاری، شناسایی مواد از طریق گواهینامه ها، ویژگی های بازرسی فنی و انتصاب نیروهای متخصص اختصاص دارد.

مشخصات رویه جوشکاری WPS و تایید کیفی رویه های جوشکاری PQR

سازنده باید از تدوین صحیح رویه جوشکاری WPS و تاییدیه کیفی PQR معتبر آن و نیز پیاده سازی این رویه جوشکاری حین ساخت و تولید اطمینان حاصل نماید. مراجع اصلی در بخش 5 استاندارد ذکر شده اند.

مواد مصرفی Welding Consumables

این بند به بیان الزامات مربوط به آزمون، انبارش و حمل و نقل مواد مصرفی جوشکاری می پردازد.

عملیات حرارتی پس از جوشکاری Post Weld Heat Treatment

سازنده مسئول اجرای صحیح عملیات حرارتی پس از جوشکاری است. بدین منظور باید الزامات گفته شده در این بند از استاندارد ایزو 3834 ISO 3834 را در مورد دستگاه ها و تجهیزات جوشکاری و نیز رویه های مربوطه رعایت نماید.

بازرسی پیش، حین و پس از جوشکاری Inspection & Testing

این بند بازرسی و آزمون های مربوط به جوشکاری را به سه بخش پیش از جوشکاری، حین جوشکاری و پس از جوشکاری تقسیم نموده است. پیش از جوشکاری باید تناسب رویه جوشکاری (WPS)، قید و بست، مواد پایه و مصرفی و ... بازرسی شود. در حین جوشکاری نیز باید پارامترهای جوشکاری، ترتیب جوشکاری، پیچیدگی و ... بازرسی شود. پس از جوشکاری نیز بازرسی چشمی و آزمون مخرب و غیرمخرب می بایست انجام شود.

مغایرت ها و اقدامات اصلاحی Non-Conformance & Corrective Actions

این بند به تشریح شرایط عدم تطابق ها و اقدامات اصلاحی مربوطه اختصاص دارد.

اعتبار سنجی و تنظیم تجهیزات اندازه گیری، بازرسی و آزمایش Calibration & Validation of Measuring, Inspection & Testing Equipment

بخش مهمی از الزامات این بند استاندارد ایزو 3834 ISO 3834 به استاندارد ایزو 17662 ISO 17662 ارجاع داده شده است.

شناسایی و قابلیت ردیابی Identification & Traceability

طرح تولید، موقعیت های جوش در سازه، موقعیت تعمیرات انجام شده و موقعیت اتصالات موقت Attachments از جمله مواردی است که نیاز به قابلیت شناسایی دارند. جوشکارها، متصدیان دستگاه های جوشکاری نیمه خودکار و خودکار و همچنین رویه های جوشکاری WPS جوش های خاص باید قابلیت ردیابی داشته باشند.

سوابق کیفیQuality records

سوابق کیفی می بایست حداقل 5 سال نگهداری شوند مگر اینکه در قرارداد شرایط دیگری ذکر شده باشد. این سوابق باید شامل سابقه بازبینی الزامات و بازنگری فنی، گواهینامه های مواد، گواهینامه های مواد مصرفی، سوابق نگهداری و تنظیم Calibration تجهیزات، طرح تولید، رویه های جوشکاری WPS، تاییدیه های کیفی PQR، گواهینامه آزمون های غیرمخرب NDT و سایر موارد باشند.